Hoofdstuk 3 begint met het woordje ‘Kijk!’ of ‘Let op!’. Het komt in het Hebreeuws heel veel voor en is bedoeld om iets nieuws of belangrijks in te leiden. Hoofdstuk 3 geeft antwoord op de vraag waar het vorige hoofdstuk mee eindigde. Het ging over de vraag waar de God van het oordeel is. Net als in Jeremia en Habakuk komt in Maleachi de vraag aan de orde of God wel eerlijk de wereld bestuurt, of Zijn beleid wel klopt. Het lijkt erop dat mensen die hun best doen om rechtvaardig te leven, niet worden beloond en dat mensen die doen waar ze zin in hebben en zich niet storen aan Gods wetten, niet worden gestraft. Het gevolg is dat veel mensen cynisch worden en geen moeite willen doen om zich aan de wetten te houden. Het antwoord van God is duidelijk: Hij zal Zelf komen om de dingen recht te zetten. Het volk kan wel een grote mond opzetten tegen Maleachi en tegen God, maar beseffen ze wel wat het betekent als God komt? Wie kan trots overeind blijven als Gods oordeel als een zuiverend vuur zal komen? 

Voordat Gods oordeel komt, komt er iemand die de weg voor God vlak zal maken, zoals bij een staatsbezoek van de koning alles voorbereid wordt. Lambert Grijns, de ambassadeur in Indonesië, is al druk bezig met het Nederlandse staatsbezoek van de koning en koningin in maart dit jaar. De uitnodiging om te komen is te danken aan het feit dat premier Rutte de laatste jaren meerdere keren naar het land geweest is en zo de relaties heeft versterkt. Voor Nederland is 2020 een bijzonder jaar vanwege 75 jaar bevrijding en voor Indonesië vanwege 75 jaar onafhankelijkheid. Het bezoek is geen lege ceremonie, maar bedoeld om in de toekomst meer samen te werken. Gods bezoek aan zijn volk wordt dus ook door iemand voorbereid, vers 1. Het is “Mijn engel” of boodschapper. De vraag is wie daarmee bedoeld wordt. Maleachi betekent ‘mijn engel of boodschapper’. Hij is in principe Gods boodschapper net als alle andere profeten, maar hij wordt niet bedoeld. Met de engel kan God Zelf, Christus, bedoeld worden. Deze uitleg wordt ondersteund als de structuur van de tekst wordt uitgelegd, waarbij de komst van de boodschapper gelijk staat aan “Hij komt” aan het eind van hetzelfde vers. Vooral in het Bijbelboek Johannes staat vaak dat Jezus gezonden is door de Vader, in vers 1 staat dat de engel door God gezonden is. Toch is het waarschijnlijker dat het gaat om Johannes de Doper, omdat van hem ook gezegd dat hij voorbereidend werk doet. En in het volgende hoofdstuk gaat het weer over iemand die gezonden wordt, de profeet Elia, die ook verwijst naar Johannes de Doper. 

Net zoals bij de voorbereiding voor het eerdergenoemde staatsbezoek aan Indonesië premier Rutte meerdere keren is geweest, heeft God ook veel mensen naar Zijn volk gestuurd voor dat Hij Zelf komt. De profeten hebben de mensen al gewaarschuwd dat als ze zich niet weer gaan houden aan de wet, er grote gevolgen zullen komen. Ook de zwaarste maatregel heeft God getroffen, de ballingschap. In de tijd van Maleachi zit het volk midden in de fase van wederopbouw. De tempel is wel weer in gebruik, maar verder is Jeruzalem nog lang niet herbouwd. De mensen lijken weinig van de ballingschap te hebben geleerd, want de priesters die het volk moeten leiden, misleiden hen. De engel of boodschapper die in Maleachi genoemd wordt, moet het volk voorbereiden op Gods komst door hen opnieuw te wijzen op hun fouten en te vertellen hoe het wel hoort.

Een andere overeenkomst tussen het staatsbezoek en Gods bezoek aan zijn volk, is dat het niet gaat om een formeel bezoek, maar dat er ook gewerkt wordt aan langdurige relaties. God gaat de Levieten reinigen als goud en zilver, vers 3. Dan zullen de offers weer op de gebruikelijke manier gebracht worden, zodat het voor God aangenaam is. Voor degenen die zich niet laten corrigeren is Gods komst reden om bang te worden, want Hij zal tegen hen getuigen. God wordt hier en in het vorige hoofdstuk een Getuige genoemd. God heeft gezien hoe mensen echtbreken, aan toverij doen, valse eden afleggen, anderen onderdrukken en Hem niet vrezen.

Aan de ene kant gaat er dreiging van Gods komst uit, maar God biedt de mensen ook de mogelijkheid van verzoening aan. God, Die Zijn volk hard zou kunnen straffen, doet veel moeite om de mensen weer gelukkig te maken met Hem. Hij stelt hen zelfs voor om weer Zijn zegen te verwachten. Hij deelt niet graag straffen uit, maar wil dat de mensen Hem vertrouwen zodat Hij hen kan zegenen en voorspoed kan geven. Als het aan God ligt, zullen de voorraadschuren te klein zijn vanwege de grote opbrengsten.

Wanneer we het tweede deel van het hoofdstuk lezen, lijkt het erop dat het volk niet van plan is anders over God te gaan denken. Wat de mensen zeggen, zou ook zo in onze tijd gezegd kunnen worden: God dienen is nutteloos of zinloos. Tegenwoordig vinden mensen religie achterhaald en al helemaal het idee dat één religie de enige ware is. Wie merkt er in zijn dagelijks leven nu iets van dat hij God niet gehoorzaamt? Zonder God ben je ook gelukkig en van Gods oordelen merk je toch niets. Bij het volk Israël is er nog wel religie, maar ze vragen zich hardop af of het de moeite van de inspanning waard is. Waarom zouden ze bijvoorbeeld in het zwart gaan, rouw bedrijven, vers 14? Degenen die God uitdagen door hun houding en gedrag worden ook al niet gestraft. Het hoofdstuk eindigt met de woorden van de mensen die God vrezen. God grijpt niet altijd direct en hard in, maar Hij hoort het wel en slaat het op. De gelovigen hebben vertrouwen in Gods beleid en beginnen niet meteen te schreeuwen en klagen als Gods werken niet helemaal verklaarbaar zijn. God reageert niet altijd direct op wat mensen doen, maar Hij is wel helemaal betrokken. Op de dag van het oordeel waar het in het volgende hoofdstuk verder over gaat, beschermt Hij de rechtvaardigen.

De King Philips War wordt gezien als de bloedigste van de Amerikaans-Indiaanse oorlogen van New England. De Engelse kolonie bestond uit ongeveer 90 stadjes en dorpjes, waarvan er 52 zijn aangevallen en 12 volledig verwoest. De indianenstammen die er in het gebied waren, bestonden daarna niet meer. De samenwerking tussen de kolonisten en indianen stopte en autochtone Amerikanen werden onderdrukt. De Puriteinen in New England zagen het als de oordeelsdag zoals beschreven in Maleachi 4. Gods oordeelsdag wordt vergeleken met een hitte die alles uitdroogt, zoals een hete wind uit de woestijn die de planten uit laat drogen. Alsof dat niet genoeg is, zal het ook nog in brand gestoken worden. In Maleachi 3 ging het nog over reinigend vuur, hier gaat het om verwoestend vuur. Geen wortel of tak zal overblijven. Het is een heftig hoofdstuk als we bedenken dat de wereld om ons heen ooit in aanraking zal komen met deze dag.

Hoofdstuk 4 – in andere vertalingen het eind van hoofdstuk 3 – is een reactie op de gemakzuchtige en opstandige houding van een groot deel van het volk. De mensen vragen zich af of God wel doorheeft wat er allemaal op aarde gebeurt. Ze zien niet in wat het nut is van het dienen van God, want met een goddeloze gaat het net zo goed als met een rechtvaardige, dus waarom al die moeite doen? Maleachi 4 maakt duidelijk dat er een grote scheiding komt tussen de rechtvaardige en de goddeloze. 

De rechtvaardigen zullen niet alleen ontsnappen aan het oordeel en er niet door getroffen worden. Voor hen zal de Zon der gerechtigheid opgaan en zal er genezing zijn. De Universiteit Utrecht heeft een zon in het logo met de woorden eromheen Sol Iustitae Illustra nos (Zon der gerechtigheid, verlicht ons). De gelovigen worden verlicht als God komt, zoals in Jesaja 9: “Het land dat in duisternis zit, ziet een groot licht.” Het donker staat in de Bijbel voor een leven in zonden, maar de rechtvaardigen kunnen ook in het donker leven door alle moeite en het lijden. God leidt Zijn volk soms door donkere dalen. Het opgaan van de zon zorgt voor licht en genezing. De stralen van de zon werden in het Oude Nabije Oosten wel geassocieerd met vleugels. En onder de vleugels van een dier konden de jongen bescherming vinden. In Deuteronomium 32 wordt van God gezegd dat Hij als een arend boven Zijn jongen zweeft om hen in de gaten te houden en op te vangen als dat nodig is. De beelden lopen hier dus door elkaar. Naast verlichting en genezing is er voor degenen die God vrezen blijdschap. De rechtvaardigen hebben jarenlang geleden onder het onrecht van de verdrukkers, maar als het ten einde is, blijft een grote blijdschap over: de blijdschap van een ontsnapping of vrijlating. In vers 2 staat: zoals kalveren weer na de winter op het land mogen. De goddelozen die praten alsof ze boven de wet verheven zijn, zullen op de oordeelsdag niets meer voorstellen en de rechtvaardigen zullen hen vertrappen en over hen heen lopen als over het stof op de straat.

In de laatste verzen van het Oude Testament komen nog één keer de wet en de profeten langs: Mozes die de wet heeft ontvangen en Elia die de mensen opnieuw wees op het belang van de wet. Mozes en Elia staan in zekere zin voor het hele Oude Testament en daarom is het een passende afsluiting van het Oude Testament als zij hier in het laatste hoofdstuk genoemd worden. Op de berg van de verheerlijking van Jezus, komen we hen weer tegen. Jezus is de derde na Mozes en Elia die zo’n bijzondere relatie had met God. Er zijn verschillende overeenkomsten tussen hen, zoals dat ze alle drie veertig dagen gevast hebben. Jezus kwam niet om de wet af te schaffen, maar te vervullen. Het probleem van de wet, dat niemand zich er foutloos aan kan houden, heeft Jezus opgelost door Zich helemaal aan de wet te houden. Omdat Hij volmaakt was, kon Hij een aangenaam offer voor de Vader zijn en zo verzoening doen voor Zijn volk. 

Hoewel Maleachi niet het laatste Bijbelboek in de Hebreeuwse Bijbel is, is het wel een mooie brug naar het Nieuwe Testament. In de evangeliën worden regelmatig de wet en de profeten genoemd. Johannes die de komende Elia blijkt te zijn, wordt in alle vier de evangeliën genoemd en dat geeft aan hoe belangrijk hij is, want naast het lijdensverhaal staan weinig dingen in alle vier de evangeliën. De naam Elia komt in Nieuwe Testament 28 keer voor. Johannes maakt, zoals in Maleachi 3:1 staat, de weg voor Gods komst geschikt. De weg moet vlak zijn voor de komende Koning. Dat verwijst naar het ophouden met al het onrecht en de zonden. De komende Elia zal de mensen weer naar elkaar laten omzien. In oordeelsprofetie staat dat zonen opstaan tegen vaders, zelfs dat zonen hun vaders zullen opeten en andersom. Bij de komende Elia zal het anders zijn, maar daar is wel omkering, bekering, voor nodig. Het woord dat hier gebruikt wordt, is het veelvoorkomende woord voor bekering. De mensen zullen niet meer aan hun eigen voordeel denken, maar dat van de ander op het oog hebben. De komst van Elia brengt niet iedereen tot inkeer, daarom wordt de waarschuwing toegevoegd dat degenen die zich niet storen aan Elia’s boodschap, moeten rekenen op Gods oordeel.